Charakterystyka
Gołubieńskiego Ogrodu Botanicznego
Ogród
Botaniczny w Gołubiu jest członkiem Rady Ogrodów
Botanicznych i Arboretów w Polsce oraz
International Agenda for Botanic Gardens in Conservation
(BGCI). Jego budowa rozpoczęła się w 1971 roku na terenie
miejscowości Gołubie, przy ulicy Botanicznej 21, w gminie
Stężyca, powiecie kartuskim, województwie pomorskim.
Początki działalności sięgają 1983 roku.
Gołubie
jest położone na Pomorzu – Pojezierzu Kaszubskim.
W podziale geobotanicznym Szafera (1972) jest
to okręg Kartuski, należący do Krainy Pojezierza Pomorskiego.
Powierzchnia Pojezierza Kaszubskiego prawie w całości
jest pokryta utworami pochodzącymi z fazy pomorskiej
zlodowacenia bałtyckiego, czyli leży w najmłodszej spośród
uformowanych w plejstocenie części niżu polskiego o
rzeźbie modelowanej zaledwie 13,5 tysiąca lat ( Klimaszewski
1980 ). Młody wiek, bardzo zróżnicowana rzeźba
i bogactwo form morfologicznych
powodują, że krajobraz jest tu wyjątkowo urozmaicony
( Herbich 1998 ).
Gołubie
znajduje się w centralnej części Pojezierza Kaszubskiego,
54° 12’ 43’’ N oraz 18° 01’
35’’ E, na wysokości 182 – 204 m n.p.m.
Klimat
tej, najwyżej położonej części Pojezierza Kaszubskiego
jest chłodny i charakteryzuje się dość obfitymi opadami,
długim okresem z przymrozkami ( wiosenne trwają co najmniej
do połowy maja, a
jesienne rozpoczynają się od połowy października ),
mrozami i pokrywą śnieżną, dużą liczbą dni pochmurnych
i z mgłą, a także krótkim okresem wegetacyjnym,
trwającym około 200 dni. Lato jest krótkie, trwa
43 – 83 dni i ma zmienną pogodę. W okolicach Gołubia
średnia temperatura roczna wynosi 6,5 do 6,7 stopni
Celsjusza, średnia temperatura stycznia minus 3,5 C,
a średnia temperatura lipca 16 stopni C. W
ostatnich czterdziestu latach temperatura minimalna
wyniosła minus 33,6 stopni C, a maksymalna plus
33,5 stopni C. Średnia roczna suma opadów wynosi
około 600 mm (650 mm ). Minimalna roczna suma opadów
wystąpiła w 1975 roku i wynosiła 464 mm, a maksymalna
w 1998 roku i wynosila 780 mm. 517 jezior ( o powierzchni
przekraczającej lub równej 1 ha ) o łącznym areale
135,77 km kwadratowych wywiera korzystny wpływ
na wilgotność powietrza. W warunkach Pojezierza Kaszubskiego
rozwinęła się i ukształtowała specyficzna szata roślinna,
różniąca się od szaty roślinnej pozostałej części
niżu. Do jej najbardziej znamiennych cech należy znaczny
udział elementu górskiego oraz pewne zjawiska
występujące tylko w górach ( Herbich 1998 ).
Ogród
jest usytuowany na skarpie wyższej terasy rynny
pojeziernej Jeziora Potulskiego oraz częściwo nad
brzegiem wymienionego jeziora. Rozlokowany jest na terenie
płaskim i na zboczu o wystawie północnej.
Przeważa gleba płowa i gliniasta IV, V, VI klasy
bonitacyjnej oraz torfy nad Jeziorem Potulskim.
Łączna
powierzchnia działek ogrodu wynosi 3,68 ha. Na obszarze
2,27 ha posadzono około 5500 taksonów w
warunkach ex situ. 1,41 ha stanowi naturalna łąka z
bogatymi zbiorowiskami roślin naczyniowych (170 gatunków)
i mszaków (ponad 20 gatunków). Rosną tu
kalcyfity, relikty borealne. W
zbiorowiskach łąki mają swój udział gatunki zagrożone
i chronione w Polsce.
Ogród
powstawał stopniowo. Na początku lat trzydziestych XX
wieku las porastający zbocza został wykarczowany, a
teren po nim przeznaczony na grunty orne. Powierzchnia
równinna była użytkowana rolniczo. Obok zabudowań
gospodarskich urządzono ogród ozdobny. Taki sposób
użytkowania ziemi trwał od 1935 roku do 1971 roku. Od
1972 roku rozpoczął się intensywny rozwój ogrodu
ozdobnego. Do 1982 roku jego kolekcje zwiększyły się
do 455 taksonów roślin zielnych i drzewiastych.
Stale powiększająca się liczba taksonów i usystematyzowany
układ kolekcji, doprowadziły do ukształtowania się ogrodu
o
charakterze botanicznym. Od 1983 roku zaczęto używać
nazwy Gołubieński Ogród Botaniczny. W 1984 roku
Ogród został wprowadzony do gminnego planu zagospodarowania
przestrzennego Gminy Stężyca, w powiecie kartuskim.
Wśród
5500 taksonów roślin naczyniowych pochodzących
z różnych obszarów Ziemi, jest około 191
gatunków chronionych, są wśród nich rośliny
wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (119 taksonów),
nowej czerwonej listy roślin – 10 taksonów.
14 gatunków jest objętych Konwencją Berneńską
( Berno 19 X 1979, ratyfikacja PL 31 I 1996 ) –
Carlina onopordifolia, Cochlearia polonica, Cochlearia
tatrae, Cypripedium calceolus, Dendranthema zawadzkii,
Dianthus nitidus, Erysimum pieninicum, Ligularia sibirica,
Luronium natans, Marsilea quadrifolia, Pulsatilla patens,
Pulsatilla slavica, Salvinia natans, Trapa natans.
Zbiory
roślinne są podzielone na 5 działów: ekologiczny,
roślin leczniczych, roślin ozdobnych, arboretum i zadrzewienia.
Rośliny są zgrupowane zgodnie z naturalnymi zbiorowiskami
i obszrami występowania na Ziemi. Do najbardziej rozbudowanych
działów należą:
-
ekologiczny z naturalną łąką
-
roślin ozdobnych
-
arboretum
Działalność
naukowa ogrodu jest związana z prowadzeniem pełnej dokumentacji
określającej źródła pochodzenia każdego taksonu,
miejsca i terminu posadzenia oraz zabiegów pielęgnacyjnych.
Rośliny są oznaczone etykietami z nazwą rodziny oraz
nazwą naukową ( łacińską ) i polską, czego dokumentacją
jest inwentarz alfabetyczny. Istnieje też plan rozmieszczenia
wszystkich okazów w poszczególnych kwaterach,
dokumentuje to inwentarz powierzchniowy.
W Ogrodzie są prowadzone obserwacje fenologiczne
oraz ocena stopnia aklimatyzacji gatunków roślin
obcego pochodzenia. Z zasobów kolekcji coraz
częściej korzystają ogrody botaniczne, arboreta i
pracownicy naukowi wyższych uczelni. Ogród bierze
udział w
programie Globalnej Strategii Ochrony Świata Roślin
( Global Strategy for Plant Conservation ). Patronat
naukowy nad Ogrodem sprawują botanicy Uniwersytetu Gdańskiego.
Na
terenie Ogrodu jest także prowadzona działalność dydaktyczna
w zakresie edukacji ekologicznej. Odbywają się w nim
zajęcia dydaktyczne dla uczniów różnych
typów szkół oraz studentów wydziałów
przyrodniczych. Turyści i grupy zorganizowane mają możliwość
zwiedzania Ogrodu z przewodnikiem. W
uznaniu zasług dla upowszechniania wiedzy botanicznej,
założyciel Ogrodu otrzymał 27 czerwca 1995 roku
„Medal im. Profesora Bolesława Hryniewieckiego”.
Ponadto, Ogród został wielokrotnie nagradzany
i wyróżniany przez różne
instytucje, samorządy, prasę, radio, telewizję.
Otrzymał między innymi, nagrodę Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku
za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ochrony
środowiska w województwie pomorskim w roku 2004;
w 2005 roku otrzymał „Stężycką Wieżę 2005”
– nagrodę wójta za efektywną promocję Gminy
Stężyca; w 2007 roku przyznano Ogrodowi certyfikat za
najpiękniejsze miejsce, przyznany przez TVP 3, Radio
Gdańsk, Dziennik Bałtycki.
Ogród
jest otwarty około 7 miesięcy w roku ( od 1 kwietnia
do 31 października ) dla szerokich rzesz zwiedzających
i przyczynia się do popularyzacji wiedzy botanicznej.
Personel Ogrodu udziela rocznie wielu konsultacji w
zakresie warunków uprawy roślin osobom prywatnym,
szkołom, instytucjom i in. W Ogrodzie odbywają się spotkania
członków Polskiego Towarzystwa Botanicznego,
leśników, działaczy Ligi Ochrony Przyrody, organizacji
ekologicznych, samorządowych i wielu innych zainteresowanych
botaniką, przyrodą, ekologią. Ogród jest miejscem
wielu wywiadów radiowych, telewizyjnych, prasowych.
Współpracuje z
kierownictwem okolicznych parków krajobrazowych.
Przy
udziale finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej
w
Gdańsku oznakowano poszczególne kolekcje, utwardzono
alejki i urządzono salkę ekspozycyjną na zapleczu wiaty
dydaktycznej.
Planuje
się dalsze powiększanie powierzchni Ogrodu pod rozszerzenie
wybranych kolekcji roślin.
Opr.
ZB 2013.04.08
|